بررسی اثر هورمون‏ها و حذف جوانه‏های اصلی و جانبی ‏ بر اندازه بنه‏های دختری زعفران

زعفران یکی از گیاهان زراعی مهم ایران محسوب می شود. بالغ بر 84 درصد سطح زیر کشت ‏زعفران دنیا به کشور ایران تعلق دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات حذف جوانه ها، اثرات تنظیم ‏کننده های رشد و اندازه بنه بر صفات رویشی زعفران‎ ‎‏ بود. این پژوهش در مزرعه و گلخانه تحقیقاتی ‏دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران در فصل رشد سال 1390 انجام شد. آزمایش اول ‏مربوط به اثر اندازه بنه و مواد تنظیم کننده های رشد بر صفات رویشی زعفران با تیمارهای جیبرلین، ‏اکسین و سیتوکنین و بنه هایی با وزن 5/4-4 و 5/7-7 گرمی بود. آزمایش دوم بررسی اثر اندازه بنه و مواد ‏تنظیم کننده های رشد بر صفات رویشی زعفران با تیمارهای جیبرلین، اکسین و سیتوکنین در بنه هایی با ‏نوع اصلی و جانبی با وزن 5/5-5 گرمی بود. آزمایش سوم مربوط به اثر محلول پاشی اکسین، سیتوکنین و ‏مخلوط این دو هورمون بر صفات رویشی زعفران بود. آزمایش چهارم مربوط به حذف جوانه ها تیمارها ‏شامل اندازه بنه با دو سطح (4-2 و 8-6 گرمی) و حذف جوانه با نه سطح (بدون حذف جوانه، حذف ‏تمام جوانه های جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز جوانه اصلی و یک جوانه جانبی، حذف تمام جوانه ها ‏به جز جوانه های اصلی و دو جوانه جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز جوانه های اصلی و سه جانبی ‏جوانه ها، حذف تمام جوانه ها به جز یک جوانه جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز دو جوانه جانبی، حذف ‏تمام جوانه ها به جز سه جوانه های جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز چهار جوانه جانبی) بود. آزمایش ‏پنجم مربوط به اثر اندازه بنه و مواد تنظیم کننده های رشد بر صفات رویشی زعفران با تیمارهای جیبرلین، ‏اکسین و سیتوکنین و بنه هایی با وزن 4-2 و8-6 و 12-10 گرمی بود. در نتایج همه آزمایش ها اندازه بنه و ‏تنظیم کننده های رشدی بر صفات رویشی و زایشی زعفران تأثیر قابل توجهی داشت و بنه های درشت تر ‏دارای صفات رویشی و زایشی بهتری در مقایسه با بنه های کوچک تر هستند. نتایج نشان دادند سیتوکنین ‏و جیبرلین در مقایسه با اکسین تأثیر بهتری در صفات رویشی این گیاه داشتند. همچنین محلول پاشی ‏مخلوط اکسین با سیتوکنین در مقایسه با اکسین و سایتوکنین به تنهایی دارای تأثیر بهتری بود. بنه های ‏مادری در مقایسه با بنه های دختری رشد برگی و ‏ ریشه ای بیشتری داشتند. نتیجه آزمایش حذف جوانه ها نشان داد که با حذف جوانه اصلی از بنه، طول ‏برگ و طول ریشه در مقایسه با دیگر تیمارها کاهش می یابد اما در صورت حذف جوانه های جانبی و ‏باقی ماندن جوانه اصلی می توان بنه دختری بزرگتری را تولید کرد.‏‎ ‎همچنین حداکثر طول ریشه با حذف ‏تمام جوانه های جانبی وجود داشت.در اثر متقابل بین اندازه بنه و انواع حذف جوانه بیشترین میزان تعداد برگ ‏مطلق به اثر متقابل تیمارهای حذف نشدن جوانه اصلی با چهار جوانه جانبی و بنه درشت بود. نتایج ‏آزمایش مواد تنظیم کننده های رشد در مزرعه نشان دادند. که بیشترین تعداد گل در متر مربع، تعداد گل در ‏بوته، وزن خشک گل در متر مربع و وزن خشک کلاله زعفران در اثر متقابل تیمارهای بنه درشت و ‏جیبرلین بود. همچنین نتایج نشان دادند که غلظت هورمون اکسین، سایتوکنین و جیبرلین به ترتیب در ‏بافت بنه هایی که با اکسین، سایتوکنین و جیبرلین آغشته شده بودند افزایش یافت.‏‎ ‎غلظت آبسیزیک اسید ‏به صورت آزاد و باند شده در بوته هایی که بنه آنها با مواد تنظیم کننده رشد تیمار شده بودند کاهش یافت.‏